FRETILIN Mak Alternativa ba Governasaun

Partidu FRETILIN deit mak mak sai alternativu uniku atu bele ukun hodi halo planu no programa ida ne’ebé diak hodi  nune’e  hatur fila fali  governu tuir dalan los no ukun ho gestaun ida ne’ebé rigor  para  bele atinji objetivu luta libertasaun do povu.

Sekretariu Jerál partidu FRETILIN Dr. Mari Alkatiri hatete ida ne’e iha konferensia distrital Ermera hodi hili delegadu sira atu tuir kongresu nasional ne’ebé sei halo iha fulan Outobru tinan ida ne’e no hili  kandidatu potensial Distritu Ermera atu sai membru CCF periodu oin mai.

Tinan 10 partidu seluk mak ukun rai ida ne’e, rejultadu mak hare dadauk osan barak mak gasta ona maibérejultadu laiha tanba sira aproveita periodu ida  ihaproblema entre lideransa 1974 ho 1975 hodi halo buat barak mak sala.

“Sira tabele tiha ba Xanana, Xanana konfia sira sira konfu Xanana, ne’emak realidade (iha TL),” dehan Dr. Mari Alkatiri

Alkatiri dehan, Tinan 10 ukun la fóezenplu diak ida, realidade mak ukun nain sira agora nadodon ba hotu Ministeriu Publika no Tribunal hodi responsabliza aktu ne’ebé sira halo.

Maibé, besik eleisaun sira mak  tun fila fali ba povu nia leet lori lian bosok hodi naok povu nia konsensia no lasu deit povu.

Iha tinan 2013 to’o 2014 Parlamentu Nasional  arpova tiha lei ida ho votu unanimidade harii rejiaun espesial Oecuse ho ZEESM hahu iha Oecusse ho Atauromaibé agora balun lori lia bosok hodi bosok povu tanba sira laran taridu bainhira hare dezenvolvimentu iha Oecusse ne’ebé lidera husi ema FRETILIN hatudu rejultadu diak.

Partidu balun komesa tun ona hodi halo ajitasaun no propaganda oi-oin dehan, dezenvolvimentu iha Oecusse la fó ganti rugi ba ema sira ne’ebé afeitadu balun dehan laiha retronu.

“Kuandu lao tun faho sae fóho ne’e retronu saida? Retornu mak rein ita nia ferik sira, hakuak ita nia tiun katuas sira, ita nia tian ferik sira la persiza deit ita mai rein sira, ita nia tiun katuas sira la persiza deit ita mai hakuak sira, sira hakarak atu hadia sira nia vida, sira hakarak hadia sira kondisoens para hadia sira nia vida, ne’e so partidu ida deit mak bele halo mak FRETILIN,” dehan Dr. Alkatiri.

Tanba ne’e, Alkatiri dehan, FRETILIN mak iha politíka, planu no programa hodi  liberta povu, Ezemplu mak Oecusse fó fiar ba ema FRETILIN ema FRETILIN la konfu Xanana.

“Programa (ZEESM) ne’e hau nian, hau mak aman, maibé iha maun ida mak konfia hau, iha maun ida mak apoia hau, ke hau la konfu nia,  maun ne’emak Xanana,” dehan Alkatiri.

Mari Alkatiri dehan, FRETILINlao tuir nia dalan no CNRT mos lao tuir nia dalan maibé nia ho Xanana hamutuk atu taka dalan ba buat sira ne’ebélao naksalak iha TL.

“Hau ho Xanana hamutuk, FRETILIN sei lao nia dalan, CNRT sei lao nia dalan, hau ho Xanana hamutuk  para atu trava buat sira ne’e, ami mos katuas ona, ami hanoin saida mak ita korizé ita korizé kedas agora, saida mak ita hapara , hapara kedas agora,” dehan Alkatiri.

Tinan ida ho balun ema FRETILIN lidera Oecusse hatudu  dezenvolvimentu ida diak  halo ema balun lori lia bosok dehan estadu hadau ema nia rai, la fó ganti rugi.

“Hau dehan dala barak ona, ganti rugi ho osan ne’e adves ganti ne’e bo’ot dala hira tiha ona mais rugi nafatin deit, tanba simu ona osan, lia mak la para, simu ona osan sosa tiha kareta ida, sosa tiha motor ba oan sira ne’e hotu I la rejolve problema ida,” dehan Mari Alkatiri.

Ezenplu konkreta mak  osan barak mak governu hasai hodi fó ganti rugi ba povu afetadus sira iha Distritu Suai relasiona ho dezenvolvimentu iha ne’ebamaibéagora ema sira ne’e la sai husi sira nia uma, depois dehan osan hotu ona.

Iha Oecusse lae, Dr. Mari Alkatiti dehan, povu nia uma mak afeta ba dezenvolvimentu estadu fó fali uma ida fó material konstrusaun, osan ba badaen hari uma fóun, kios hari fali kios ne’emak akontese iha Oecusse agora.

“Hau husu governu atu aprova lalais lei ida, dehan rai ida ne’ebé titlu la klaru, it abele fó fila rai ida ho titlu ba ema afetadu sira, nemak politíka halo iha Oecusse, tanba saida mak sira ejizé osan tanba sira ba sukit iha ne’e sukit iha ne’eba para sira hetan presentagen,” dehan Mari Alkatiri.

Nia dehan, povu ne’ebé afetaduiha dezenvolvimentu Oecusse kuaze 200 uma ho Kioske no nain 190 mak simu ona uma fóun, dala barak kios laiha kualidade hetan tiha material konstruksaun halo fali uma ke bo’ot demais ona depois materiál konstruksaun mak la to’o fó materiál konstruksaun para atu halo uma ho kuatru tolu sira ba halo uma ho kuatru nen, ida ne’e idaidak nia hanoin.

Partidu seluk laran taridu bainhira hare Oecusse ne’e atu sai ezenplu ba boa governasaun Timor Leste laran tomak, aban bainrua FRETILIN ukun sei ukun ho rigor hanesan halo dadaun iha Oecusse laiha doit ida ke soe narnaran.

“Kuandu osan povu nian, povu nian, osan o nian privadu o nian privadu , osan estadu nian estadu nian, labele kahur,” dehan Alkatiri.

Hanesan ne’emos kareta estadu nian, estadu nian laos lori fali kareta estadu ba badiu ,telephone ba uza servisu estadu nian uza deit ba servisu estadu nianlaos uza fali telephone estadu nian ba privadudepois halo divida deit ba estadu.

“Kuandu viajen internasional la persiza lori ema rua nolu tolu nolu, sekretariu, sekretaria, asesor, asesoris, mak barak liu I viajen fila fali mai rejultadu laiha,” dehan Alkatiri

Alkatiri dehan, nia iha Oecusse kuaze tinan ida ho balun ona maibéhalo viajen dala tolu deit ba liur ho delagasaun ema la liu  nain tolu ka hat.

“Uluk kedas hau primeiru ministru hanesan ne’e duni, Primeiru ministru labele preokupa demais viajen internasionais, preokupa liu dezenvolvimentu iha rai laran, uluk ministru ida sai hau tenki autoriza, husu mai hau (Primeiru Ministru) halo karta, hau bolu husu o ba ne’e o gasta hira? O lori fila fali mai hira la hatene entaun la ba,” dehan Alkatiri

Agora lae, ministru  ida halo viajen ba estrangeiru maibé primeiru ministru rasik la hatene, depois lori delegasaun ida ne’ebé bo’ot, ne’e jestaun ladiak no gasta osan deit tanba ne’e FRETILIN tenki fila ukun hodi hadia.